Azərbaycanda müəllimlərin işə qəbulu (MİQ) üzrə imtahan ödənişli olacaq.

Məlumatda qeyd olunur ki, məsələ ilə bağlı müzakirələr aparılıb və tezliklə bu barədə ictimaiyyətə məlumat veriləcək. İmtahanın qiyməti hələlik məlum deyil, bir sıra həssas qrupa məxsus şəxslərin ödənişdən azad ediləcəyi bildirilir.
Məsələ ilə bağlı hələlik rəsmi açıqlama verilməyib.

Bəs MİQ imtahanının ödənişli olması narazılıqları daha da artıra bilərmi?

Ekspert qeyd edib ki, MİQ imtahanlarının ödənişli olması ilə bağlı müxtəlif yanaşmalar formalaşıb:

“Təhlil göstərir ki, belə addım həm təhsil sisteminə maliyyə baxımından dəstək ola bilər, həm də iştirakçıların motivasiyasını artırar, lakin eyni zamanda sosial bərabərlik baxımından müəyyən risklər yarada bilər. Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında Qanunu”nun 29-cu maddəsində açıq şəkildə qeyd olunur ki, müəllimlərin seçimi şəffaf müsabiqə yolu ilə həyata keçirilir. Burada əsas məqsəd kadrların bilik və bacarığına görə seçilməsidir. İmtahanın ödənişli olması bu prinsipi dəyişməsə də, əlavə mexanizm kimi onun icrası hüquqi baxımdan aydın əsaslandırılmalıdır.

Statistika göstərir ki, hər il MİQ imtahanına 60-70 min nəfərə yaxın namizəd müraciət edir. Bu isə çox böyük kütləni əhatə edir və nəticədə imtahanlarda iştirak edənlərin bir hissəsi formal iştirak məqsədi güdür. Məsələn, 2023-cü ildə imtahan verənlərin 20 faizdən çoxu nəticədə minimal bal belə toplaya bilməyib. Bu, sistemin əlavə yüklənməsinə və ciddi iştirak etməyənlərin imtahanı formal prosedur kimi qəbul etməsinə gətirib çıxarır. Əgər imtahan ödənişli olsa, iştirakçıların məsuliyyəti artacaq, formal iştirakların sayı azalacaq və daha yaxşı hazırlaşmaq üçün stimul yaranacaq. Bu, həm də imtahanların təşkilati yükünü azaldacaq və keyfiyyət göstəricilərinə müsbət təsir göstərəcək”.

Ekspertin sözlərinə əsasən, məsələnin müsbət tərəf ondan ibarət olar ki, ödənişli mexanizm müəllim olmaq istəyənlərin daha ciddi hazırlaşmasına səbəb olacaq:

“Dünyanın bir çox ölkəsində analoji praktika mövcuddur. Məsələn, Türkiyədə müəllimlərin işə qəbul olunduğu KPSS imtahanı ödənişlidir və iştirakçılar imtahan haqqı ödədikləri üçün ona daha ciddi yanaşırlar. ABŞ və Böyük Britaniyada da müəllim lisenziyalaşdırma imtahanları ödənişlidir və bu proses müəllimlərin məsuliyyətini artırır. Bu təcrübə göstərir ki, ödəniş yalnız əlavə maliyyə vəsaiti yaratmır, həm də psixoloji baxımdan imtahana olan münasibəti dəyişdirir.
Mənfi tərəf isə sosial bərabərlik məsələsidir. Çünki bütün namizədlərin eyni maliyyə imkanları yoxdur. Regionlardan gələn və ya həssas qruplara aid şəxslər üçün ödəniş əlavə yükə çevrilə bilər. Bu, bəzi gənclərin imtahanda iştirakını məhdudlaşdıra bilər. Ona görə də ödəniş mexanizmi tətbiq olunarsa, mütləq şəkildə aztəminatlı ailələrdən olanlar, şəhid və qazi ailələrinin üzvləri, xüsusi ehtiyaclı şəxslər üçün güzəştlər nəzərdə tutulmalıdır. Bu yanaşma həm sosial ədaləti qoruyar, həm də ictimai narazılıqları azaldar.

Müqayisə apardıqda görmək olar ki, inkişaf etmiş ölkələrdə müəllim imtahanlarının ödənişli olması paralel olaraq yüksək maaş, sosial təminat və karyera imkanları ilə müşayiət olunur. Azərbaycanda isə müəllimlərin maaşı hələ də geniş müzakirə olunan mövzulardandır. Əgər ödəniş mexanizmi tətbiq olunarsa, bu, yalnız müəllimlərin sosial təminatını gücləndirən əlavə tədbirlərlə birlikdə həyata keçirilməlidir.

Elm və Təhsil Nazirliyinin bu məsələni ictimai müzakirəyə çıxarması müsbət haldır və şəffaf idarəetmə prinsiplərinə uyğundur. Nazirliyin son illərdə həyata keçirdiyi sertifikasiya, müəllimlərin peşəkarlığının artırılması və yeni tədris proqramlarının tətbiqi göstərir ki, təhsil sistemində daha keyfiyyətli müəllimlərin seçilməsinə yönəlmiş davamlı islahatlar aparılır. İmtahanların ödənişli olması da əgər düzgün planlaşdırılarsa, həmin islahatların davamı kimi müəllim kadrlarının daha keyfiyyətli seçilməsinə xidmət edə bilər.

Beləliklə, dəyişəcək olan əsas məsələ iştirakçıların imtahana yanaşmasıdır. Onlar daha ciddi hazırlaşacaq, formal iştirak azalacaq və imtahanın nəticələri real bilik və bacarıqları daha obyektiv əks etdirəcək. Dəyişməli olan isə ödəniş mexanizminin ədalətli və sosial cəhətdən balanslı qurulmasıdır. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu sahədə atdığı addımlar müsbət qiymətləndirilməlidir, çünki məqsəd keyfiyyətli müəllim seçimini təmin etmək və təhsil sisteminə daha güclü kadr axınını formalaşdırmaqdır”.

Tehsil-press.az