Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədr müavini Ramin Məmmədovun Trend-ə müsahibəsi

- Dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən Azərbaycan diaspor təşkilatlarının fəaliyyətini necə dəyərləndirirsiniz?
- Azərbaycan diasporunun fəaliyyətini, təşkilatlanma səviyyəsini, əldə olunmuş uğurları təhlil edərkən az vaxtda xeyli iş görüldüyünü demək olar. Bilirsiniz ki, Azərbaycan diasporunun aktiv fəaliyyət dövrü cəmi 20 illik tarixə malikdir. Ümummilli lider Heydər Əliyev 1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə gəldikdən sonra bütün xarici səfərlərində azərbaycanlılarla görüşüb, onların problemlərini, qayğılarını diqqətdə saxlamaqla, azərbaycançılıq, həmrəylik ideyalarını aşılamaqla diaspor quruculuğunun əsasını qoydu. Beləliklə, diaspor quruculuğu işi tədricən inkişaf etməyə və canlanmağa, təşkilatlar birləşməyə, daha ciddi fəaliyyət göstərməyə başladı. Diaspor quruculuğu işinin dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrilməsi və xaricdəki azərbaycanlılarla sistemli iş aparılması zərurəti Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin yaradılması ilə nəticələndi. O zaman bizim əsas məqsədlərimizdən biri azərbaycanlıların təşkilatlanması idi ki, buna nail olduq. Qısa müddət ərzində dünya azərbaycanlılarının qurultaylarını keçirdik, onların əsas fəaliyyət istiqamətlərini müəyyənləşdirən "Dünya azərbaycanlılarının həmrəylik xartiyası"nı qəbul etdik, türkdilli xalqların diaspor təşkilatları ilə əlaqələr qurduq, birgə fəaliyyət strategiyası qəbul etdik. Yəni biz dünyadakı azərbaycanlıların birliyini təmin edə bildik və qarşımıza qoyulan ilkin məqsədlərə çatdıq.
Ümumiyyətlə, diaspor quruculuğu sonu olmayan bir prosesdir və hər gün bu sahədə yeni bir hadisə baş verir, yeni ideyalar, yeni təkliflər meydana çıxır və onları təhlil etmək, müvafiq nəticələr çıxarmaq lazım gəlir. Bu baxımdan, deyə bilərəm ki, ötən müddətdə bir xeyli iş görə bilmişik.

- Diaspor təşkilatları qarşıya əsasən hansı hədəfləri qoyur və bu hədəflərə nə dərəcədə nail oluna bilir?
- Azərbaycan diasporunun məqsəd və vəzifələrinin əsas hədəfi, ilk növbədə, Qarabağ münaqişəsinə və azərbaycanlıların tarix boyunca erməni təcavüzünə uğramasına ədalətli beynəlxalq qiymətin verilməsinə hesablanıb. Hədəflərimizə çatmaq üçün isə ardıcıl olaraq ermənilərin Qarabağ müharibəsində törətdiyi vəhşiliklərin, xüsusən Xocalı soyqırımının və əsrlərdir erməni millətçilərinin apardığı etnik təmizləmə siyasətinin mahiyyətini dünya ictimaiyyətinə çatdırmağa çalışırıq. Bu istiqamətdə Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi, eləcə də digər dövlət qurumlarının dəstəyi ilə xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatlarımız ildən-ilə təbliğat işini daha da genişləndirir. Xocalı soyqırımını tanıyan ölkələrin, nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların sayının artması, ABŞ-ın 20 ştatının Xocalıda baş verənləri soyqırım kimi qəbul etməsi Azərbaycan diasporunun fəaliyyətinin nəticəsi idi. Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə başlayan "Xocalıya ədalət!" kampaniyası da bu sahədə görülən işlərin səmərəsini artırıb. Bundan başqa, diaspor təşkilatlarımız hər il dünyanın bir çox ölkəsində Xocalı soyqrımı ilə bağlı müxtəlif aksiya və tədbirlərlə yerli ictimaiyyətin diqqətini bu hadisəyə yönəltməyə çalışırlar.
Bu il aprelin əvvəllərində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin təxribatı nəticəsində Dağlıq Qarabağda döyüşlərin yenidən şiddətlənməsi zamanı biz apardığımız təbliğat işinin müsbət nəticəsini bir daha müşahidə etdik. Artıq əvvəlki illərdən fərqli olaraq, bir sıra beynəlxalq qurumlardan, ölkə rəhbərlərindən Azərbaycanı dəstəkləyən bəyanatların verilməsinin şahidi olduq. Dünya ictimaiyyəti Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin Azərbaycanın ərazi bötüvlüyü çərçivəsində sülh yolu ilə həlli istiqamətində müvafiq qurumlardan səyləri artırmağı tələb etdi. Artıq beynəlxalq aləm qəbul edir ki, 20 ildən çoxdur Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarına qarşı davam edən təcavüzünə, dinc əhaliyə qarşı silah açılmasına son qoyulmalı və münaqişə öz həllini tapmalıdır. Əlbəttə bu, Azərbaycan dövləti və diasporunun uğurlu, məqsədyönlü siyasətinin məntiqi nəticəsidir.

- Ümumiyyətlə, diaspor təşkilatlarının fəaliyyəti qənaətbəxş hesab oluna bilərmi?
- Azərbaycan diaspor təşkilatları qarşılarına qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün bütün səylərini səfərbər edib, onlar Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması üçün əllərindən gələni edir. Azərbaycan diasporunun artıq formalaşmaqda olan yeni nəslindən gözləntilərimiz daha çoxdur. Azərbaycandan köçmüş soydaşlarımızın övladları artıq həmin ölkələrin tamhüquqlu vətəndaşlarıdır ki, onlar da öz fəaliyyətlərində Azərbaycanın tanıdılması üçün böyük rol oynayır. Odur ki, artıq diaspor təşkilatlarının qarşısında qoyulan vəzifələr dəyişib, indi onların daha akademik fəaliyyət istiqaməti götürərək aktiv şəkildə lobbi quruculuğu işinə qoşulmaq tələb olunur.

- Bu sahədə hansı problemlər mövcuddur və əgər varsa onların aradan qaldırılması istiqamətində hansı işlər görülür?
- Azərbaycan diasporunun çox da böyük təcrübəyə malik olmadığını nəzərə alsaq, mövcud qüsurları və çatışmazlıqları təbii hesab etmək olar. Vacib məqam odur ki, biz bu qüsurların aradan qaldırılması istiqamətində davamlı fəaliyyət göstəririk. Daim müzakirələr, təhlillər, müqayisələr aparılır. Dövlət Komitəsinin əməkdaşları diaspor rəhbərləri və nümayəndələri ilə mütəmadi görüşlər təşkil edərək onların fəaliyyətinə mane olan problemlər, qarşılaşdığı çətinlikləri öyrənir, araşdırır və müzakirə edərək həll yolları tapırıq. Bizim strategiyamız problemlərdən yayınmaq, onları gizlətmək yox, üzərinə getmək və həll etməkdir.

- Dünya azərbaycanlılarının fəaliyyəti necə koordinasiya olunur, bu sahədə fəaliyyətin təkmilləşdirilməsi üçün hansı işlər görülür?
- Diaspor təşkilatlarının fəaliyyətinin koordinasiyası Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Xartiyasında öz əksini tapıb. Biz bu sahədə də çalışırıq ki, Azərbaycanın digər dövlət qurumları, əsasən də xaricdəki səfirliklərlə əlaqəli şəkildə fəaliyyət göstərək. Daim bu istiqamətdə məsləhətləşmələr aparılır, mövcud olan ümumi fəaliyyət proqramı çərçivəsində keçirilən tədbirlər koordinasiya olunur. Səfirliklərlə sıx əməkdaşlıq xarici ölkələrdəki diaspor təşkilatları ilə münasibətlərin qurulmasında, onların işinə dəstək verilməsində bizə böyük imkanlar yaradır.

- Özünüz öz işinizə tənqidi yanaşsanız, ilk növbədə, nələri qeyd edərdiniz?
- Öz işinə və fəaliyyətinə tənqidi yanaşmaq bizim prinsiplərimizdən biridir. Əks halda, müsbət nəticələr əldə etmək qeyri-mümkündür. Biz daim Dövlət Komitəsinin, eləcə də diaspor təşkilatlarımızın fəaliyyətinin müxtəlif istiqamətlərinə dair təhlillər aparır, zəif nöqtələri müəyyənləşdirib bunun əsasında işimizi qururuq. Təbii ki, bəzi problemləri həll etmək mümkün olur, bəzən isə elə məsələlər ortaya çıxır ki, onların həlli bizdən, yaxud diaspor təşkilatlarından asılı olmur. Ancaq istənilən halda biz problemlərdən kənara qaçmağı yox, onların üzərinə getməyi üstün tuturuq.

- Bəzən qeyd edilir ki, bir sıra ölkələrdə, xüsusən də Rusiyadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının tam koordinasiya olunmuş şəkildə fəaliyyət göstərməməsi bəzi problemlər yaradır. Bu cür problemlərin aradan qaldırılması üçün hansı addımlar atılır?
- Bilirsiniz, Rusiya böyük dövlətdir, ərazi baxımından Avropadan da böyük, strateji dövlətdir və orada xeyli soydaşımız var. Rusiyadakı təşkilatımız həm sayca, həm də fəaliyyət coğrafiyası baxımından Avropadakı təşkilatlardan da böyükdür. Bu gün Rusiyanın əyalətlərinin özündə səmərəli fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatlarımız da var. Məsələn, Ümumrusiya Azərbaycanlıları Konqresi uğurla fəaliyyətini davam etdirir və bizim bu təşkilatdan akademik gözləntimiz var və əminik ki, təşkilatın potensialı bu gözləntiləri doğrultmağa imkan verir. O ki qaldı təşkilatların daxilindəki fikir ayrılıqlarına və ya onların parçalanmasına, hesab edirəm ki, bu normal haldır. Dediyim kimi, bütün parametrlərinə görə ən böyük diaspor sayılan Rusiyadakı təşkilatlarda yüzlərlə, minlərlə soydaşımız cəmləşib. Onların hamısının eyni cür düşünməsi, eyni mövqedə olması qeyri-mümkündür. Bu, Dövlət Komitəsi olaraq onlarla əməkdaşığımıza heç bir maneə yaratmır. Yetər ki, bu insanlar və təşkilatlar Azərbaycan xalqının və dövlətinin maraqlarına xidmət etsin, onu qorusun.

- Bəllidir ki, bu günün mediası, xüsusən də dünyanın aparıcı media qurumları ən tutarlı təbliğat vasitələrindən birinə çevrilib. Azərbaycanı sevməyən qüvvələr, xüsusən də bədnam qonşumuz ermənilər zaman-zaman bu vasitədən Azərbaycana qarşı istifadə edir, ölkəmiz haqqında yalan məlumatların yayılmasına çalışırlar. Azərbaycan diaspor təşkilatları bu vasitədən necə istifadə edir, media qurumları ilə əlaqələrin qurulmasında hansı işlər görülür?
- Azərbaycan həqiqətlərinin dünya mediasında işıqlandırılması məqsədilə Dövlət Komitəsi olaraq bir sıra layihələr həyata keçiririk. Biz mütəmadi olaraq əcnəbi jurnalistlərin qrup şəklində Azərbaycana səfərlərini təşkil edir, onları Ermənistanın təcavüzü, toqpaqlarımızın işğalı və nəticədə bir milyona yaxın insanın öz yurdundan qovulması barədə məlumatlandırır, dövlətimiz və xalqımız haqqında düzgün təsəvvürün formalaşması üçün tədbirlər görürük. Ümumiyyətlə, qeyd etmək istəyirəm ki, biz Azərbaycan diasporunun xarici ölkələrdəki kütləvi informasiya vasitələri ilə əlaqələrini dəyərləndirmək istəyiriksə, ilk növbədə, diqqət etməli olduğumuz məsələ bu sahədə olan təcrübəmizdir. Azərbaycan diasporunun formalaşma tarixi yenidir. Xaricdə diasporumuzun əsas hissəsini təşkil edən azərbaycanlılar müstəqillik dövründən sonra xaricə köçən insanlardır. Başqa ölkəyə köçən azərbaycanlı zamanla müəyyən əlaqələr qurmalı, cəmiyyətə uyğunlaşmalı, ictimaiyyət tərəfindən tanınmalı və etimad qazanmalıdır. O etimadı qazanmadan hər hansı kütləvi informasiya vasitəsinə təsir etmək mümkün deyil. Ona görə, bu sahədə təbii ki, çətinliklər var. Bu da ilk növbədə, obyektiv amillərlə bağlıdır. Bu obyektiv amillərdən birincisi təcrübə, ikincisi həmin ölkələrin öz maraqlarının bəzən belə təşəbbüslərə maneə yaratması, üçüncüsü bu işə kifayət qədər böyük maliyyə resurslarının lazım olmasıdır. Önəmli olan hansı ölkədə yaşamasından asılı olmayaraq, Azərbaycanın milli maraqlarına münasibətdə baxışların üst-üstə düşməsidir. Bu gün hər birimizi birləşdirən ümumi ideya - azərbaycançılıq ideyası var. Ümumiyyətlə, özünü vətənpərvər hiss edən hər bir həmvətənimiz həqiqətlərimizi ictimaiyyətə çatdırmaqda maraqlı olmalıdır. Əlbəttə ki, bu proses bütün dünyada eyni formada təzahür etmir. Çünki hər bir ölkənin reallıqları, öz siyası mühiti var. Və bütün bu faktorlar diasporun fəaliyyətinə təsir göstərir. Burada qeyd etdiyimiz kimi, bəzi ölkələrin geosiyasi maraqları amilini də nəzərə almaq lazımdır.
Amma qeyd etdiyim kimi, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi xarici ölkələrdəki KİV ilə əlaqələrə xüsusi diqqət yetirir. Görülən tədbirlər sayəsində Amerika Birləşmiş Ştatlarında, İsrail mediasında, Avropa ölkələrinin kütləvi informasiya vasitələrində diaspor təşkilatları tərəfindən dərc edilən məqalələrin sayı xeyli artıb.

- Dünyada bir çox ölkələr diaspor təşkilatlarını lobbiçiliyə çevirməyə çalışırlar. Azərbaycan diaspor təşkilatları lobbiçilik fəaliyyəti apara bilirmi?
- Bilirsiniz, çox mürəkkəb sosial-psixoloji və siyasi fəaliyyət olan lobbi quruculuğunda dövlət və diaspor birgə fəaliyyət göstərməlidir. Konkret maraqların müdafiəsi işini həyata keçirən lobbiçilik diaspor təşkilatları və dövlətin qarşılıqlı əməkdaşlığı əsasında formalaşmalıdır. İndi dünyanın bir çox xalqlarının lobbi quruculuğu sahəsində böyük təcrübəsi var və biz bu təcrübədən öz maraqlarımıza uyğun formada faydalanırıq. Bu sahədə fəaliyyətimizin tarixi çox böyük olmasa da, deyə bilərəm ki, müəyyən uğurlara imza ata bilmişik. Konkret olaraq, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə hər il keçirilən Qlobal Bakı Forumu lobbi quruculuğu istiqamətində atılan ən uğurlu addımlardan biridir. Hər il bu foruma toplaşan onlarla, yüzlərlə sayılıb-seçilən siyasətçi, ictimai xadim, elm adamı və digər nüfuzlu şəxslər Azərbaycanın təbliğində və ölkəmizin maraqlarının müdafiəsində böyük rola malikdirlər.
Əminəm ki, bütün imkanlardan faydalanaraq xaricdə güclü Azərbaycan lobbisinin formalaşdırılmasına nail ola biləcəyik və burada həm dövlətin, həm də ki, xricdəki diaspor təşkilatlarının üzərinə çox böyük məsuliyyət düşür.

- Diaspor fəaliyyəti sahəsində gənclərin potensialından necə istifadə olunur və bu fəaliyyəti gücləndirmək üçün hansı layihələr movcuddur?
- Xaricdə yaşayan azərbaycanlı gənclərin potensialından daha səmərəli istifadə etmək bu gün bizim qarşımızda duran əsas məqsədlərdən biridir. Son illər bu istiqamətdə aparılan məqsədyönlü fəaliyyətin nəticəsi olaraq gənclərimizin diaspor həyatında rolu artıb, fəaliyyəti gücləndirilib. İstər xaricdə doğulub böyüyən, istərsə də təhsil almağa və işləməyə getmiş gənc nəslin intellektual imkanları, müasir dünyagörüşü, yüksək vətənpərvərliyi bizim gələcəyə olan ümidlərimizi artırır. Onlar yaşadıqları və ya təhsil aldıqları ölkələrdə müxtəlif dərnəklər və ictimai birliklər yaradır, Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması prosesində fəal iştirak edirlər. Azərbaycan diaspor təşkilatlarının 40-dan çoxunu məhz gənclər təsis edib. Bu sırada 2009-cu ilin aprelində Moskvada təsis edilmiş Rusiyanın Azərbaycanlı Gənclər Təşkilatının fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Leyla Əliyevanın sədrliyi ilə bu təşkilat Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, milli mədəniyyətimizin təbliği, gənclərin milli diaspor quruculuğu işinə cəlb olunması istiqamətində çox önəmli addımlar atıb. Bu gün Avropada, Amerikada, Asiyada, MDB məkanında fəaliyyət göstərən azərbaycanlı gənclər təşkilatları Xocalı soyqırımı barədə yaşadıqları ölkələrin ictimaiyyətinin, beynəlxalq təşkilatların, müxtəlif ölkələrin parlament və hökumət üzvlərinin, kütləvi informasiya vasitələrinin məlumatlandırılması məqsədilə müxtəlif kampaniyalar təşkil edir, elmi-praktiki konfranslar, etiraz aksiyaları keçirir. Diasporumuzun yaşlı nəslindən fərqli olaraq, gənclər müasir informasiya texnologiyalarının imkanlarından istifadə edərək yaşadıqları ölkənin ictimaiyyətini Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi barədə məlumatlandırır. Onlar, eyni zamanda xalqımızın zəngin mədəni irsinin ən fəal təbliğatçılarıdır. Ötən müddətdə azərbaycanlı gənclər müxtəlif ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyətinin tanıdılması məqsədilə onlarla layihə həyata keçirib, tədbirlər təşkil ediblər. Xaricdəki gənclərin təşkilatlanması və diaspor quruculuğu işinə qoşulması prosesi bu gün də davam edir.
Əlbəttə, bütün bu uğurlarla yanaşı, xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən azərbaycanlı gənclər təşkilatlarının qarşısında həllini gözləyən bir sıra vəzifələrin dayandığını qeyd etməliyik. Xaricdə yaşayan azərbaycanlı gənclərin cəmiyyətə daha sıx inteqrasiyası, ictimai-siyasi fəallığının artırılması, müxtəlif ölkələrin dövlət orqanları, parlament və hökumət üzvləri, kütləvi informasiya vasitələri ilə əlaqələrin möhkəmləndirilməsi, nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın qurulması, Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması sahəsində daha ciddi və daha konkret nəticələrin əldə olunması və digər sahələrdə görüləsi işlər çoxdur. Əminik ki, bu böyük potensialı düzgün istiqamətləndirməklə yeni və tarixi uğurlara imza atacağıq.