Valideynlərə kömək!

Ənənəyə görə sənədlərin qəbulu zamanı gələcək birincilərə kiçik müsahibə aparılır. Müəllimlərə görə müsahibənin aparılmasında yeganə məqsəd uşaqlara tanışlıq və gələcək şagirdlərin hazırlıq səviyyəsinə uyğun olaraq siniflərin komplektləşdirilməsidir.
Qeyd edək ki, müsahibə özü də bir sınaqdır. Məktəbin bu sınaqdan, ümumiyyətlə, uşaqdan hansı gözləntiləri var?

Ümumi inkişaf
Hesab olunur ki, 6 yaşlı uşaqlar aşağıdakı bilik və vərdişlərə malik olmalıdır:
• öz adını, soyadını, valideynlərinin adlarını, onların harada işləmələrini, ev ünvanı və telefon nömrəsini bilməlidir;
• hansı ölkədə (şəhərdə) yaşadığını bilməli, ona tanış olan digər ölkə adlarını söyləməyi bacarmalıdır;
• ən geniş yayılmış bitki, heyvan, həşarat adlarını bilməli, heyvan, quşları və balıqlar bir-birindən fərqləndirməli, ev heyvanlardan seçməli, ağacları kollardan, meyvələri tərəvəz və giləmeyvələrdən seçməyi bacarmalıdır;
• vaxtdan baş çıxarmalı, günün saatlarını, ilin vaxtını, onların ardıcıllığını, ildə neçə ay olmasını, ayda neçə gün olmasını, gündə neçə saat olmasını, həftənin günlərini bilməlidir;
• təbiət və hava hadisələri barədə məlumata malik olmalıdır;
• əsas rəngləri bilməlidir;
• “sağ-sol” anlayışını bilməlidir;
• idmanın populyar növlərini, ən geniş yayılmış peşələrin adlarını, əsas yol hərəkəti qaydaları və yol nişanlarını bilməlidir;
• məşhur yazıçı və şairlərin adlarını söyləməyi bilməlidir;
• bayramları bilməlidir;
• nə ilə məşğul olmağı sevdiyi barədə danışmağı bacarmalıdır;
• ən əsası isə “məktəbə niyə gedir” sualına cavab verməyi bacarmalıdır.

İntelektual inkişaf
Uşaqlar:
• 2 oxşar şəkildə 10-15 fərqi tapmalı;
• sadə mənzərəni dəqiqliklə köçürməli;
• yaddaşına görə şəkil təsvir etməli;
• 5-6 sözdən ibarət cümləni yadda saxlamaq və onu təkrarlamalı;
• qrafiki imla yazmalı ( “bir çərçivə yuxarıda” , “iki çərçivə aşağıda”, ”iki çərçivə solda”, “iki çərçivə sağda”);
• şeiri əzbərdən söyləməli, nağıl danışmalı;
• şəklə görə hekayə tərtib etməlidir.

Riyaziyyatın əsasları
Birinci sinifə qəbul üçün uşaqların bunları bilməsi vacibdir:
• 1-dən 10-a qədər ( və əksinə ) saymağı bacarmalı, bəzi rəqəmlərin buraxıldığı saysırasını bərpa etməli;
• onluq hüdudunda hesablama əməliyyatları aparmalı, əşyaların sayını “bir”, ”iki” dəfə artırıb-azaltmağı bacarmalı;
• “çox-az-orta” anlayışını bilməli;
• sadə hesab tapşırıqlarını həll etməli;
• əşyanı iki-üç-dörd bərabər hissəyə bölməyi bacarmalıdır.

Oxu
Uşaqlar:
• hərfləri səslərdən, saitləri samitlərdən seçməyi;
• lazım olan hərfi sözün əvvəlində, ortasında və sonunda tapmağı;
• verilmiş hərfə görə söz tapmağı;
• sözləri hecalara bölməyi;
• 4-5 sözdən ibarət cümləni oxumağı bacarmalı və oxunulan sözü başa düşməlidir.

Yazı vərdişləri
Məktəbdə dərsin uğurlu başlanması üçün vacibdir;
• qələm və karandaşı əldə düzgün tutmağı;
• düz, qırıq, dalğalı, sınıq xətləri düzgün çəkməyi;
• karandaşı vərəqdən ayırmadan şəklin konturları üzərində sona qədər hərəkət etdirməyi;
• nöqtə və çərçivəyə görə şəkil çəkməyi bacarmalı, simmetrik fiqurun çatışmayan hissəsinin rəsmini tamamlamağı;
• həndəsi fiqurun nümunəsini köçrməyi;
• rəsmin ştrixlənməsini davam etdirməyi;
• rəsmləri konturdan çıxmamaq şərtilə səliqəli rəngləməyi bacarmalıdır.

Müsahibə necə keçir?
Müsahibə, bir qayda olaraq, məktəbin tədris hissə müdiri, ibtidai məktəb müəllimləri, loqoped və psixoloqun iştirakı ilə keçir. Xarici dil təmayüllü məktəblərdə isə xarici dil müəllimi də müsahibədə iştirak edə bilər. Müsahibə valideynlərin iştirakı ilə 15-20 dəqiqə çəkir. Müsahibə gedişində yuxarıdakı məcburi biliklər siyahısından olan suallardan istifadə oluna bilər. Uşağa verilən suallardan biri hökmən ‘’ Sən niyə məktəbə gedirsən ’’ olmalıdır. Məktəbə qəbul zamanı, ilk növbədə, uşağın yaşadığı ərazi, rayon əsas götürülür.
Öz uşaqlarının birinci sinfə hazırlıq olmasına (yazmaq, saymaq və əlbəttə ki, oxumaq) nail olmaq üçün bəzi valideynlər az qüvvə sərf etmirlər. Lakin həyat göstərir ki, uşaqların məktəb həyatına uğurlu adaptasiya olunmaları üçün bunlar başlıca şərtlər deyil. Ən əsas kriteriya uşağın məktəbin ilk gündən qoyduğu tələbləri (dərsdə oturmaq, müəllimə qulaq asmaq, tapşırıqları həll etmək) qəbul etməyə, öz davranışlarına nəzarət edə və məktəbin qaydalarına tabe olmağa hazır olmasıdır. Bütün sonuncu sadalananlar uşaqların məktəbə hazırlığının əsas kriteriyalarıdır.

O.İSAOĞLU,
“ Təhsil ” jurnalı
N-10(49),2014