Andreas Şleyxer: “Müəllim öz təhsil mühitinin mentoru, fasilitatoru, qiymətləndiricisi, tərtibçisi olmalıdır”
İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) Təhsil və bacarıqlar üzrə direktoru Andreas Şleyxer hesab edir ki, təhsilalanlar riyaziyyatçı, alim və ya filosof kimi öyrənib imza atmalı olduqları halda, onları fənlərin hüdudlarından kənarda olanları görməyə təşviq etmək vacibdir.
“Uşaqların səhv etməsinə imkan verəcək qədər yaxşı deyilik. Bu, nə deməkdir? Əgər biz təhsildə irəliləmək istəyiriksə, şagirdlərlə birlikdə irəli getməli, onlara mürəkkəb iş üsullarını mənimsəməyi öyrətməli, onların hər birinin fərqli bacarıqlarından yararlanmalı, eyni zamanda müəllimlərin müxtəlif səviyyələrini təhlil etməliyik”, deyə A.Şleyxer İqtisadi və Sosial Araşdırmalar Konsorsiumunun (CIES) 33-cü İllik Tədqiqat Seminarında iştirak edərkən bildirib.
O, böyük muxtariyyətlə işləyən yüksək ixtisaslı təhsil işçilərinin olduğunu iddia edir. Lakin A.Şleyxer hesab edir ki, onlar bunu əməkdaşlıq mühitində etməlidirlər.
“Bu, bizim məktəblərdə yaratdığımız fabriklər deyil. Öyrənmək üçün uyğun mühit yaradın. Biz müəllimlərə nəyisə öyrətmək, onların bildiklərini ekstrapolyasiya etmək və biliklərini başqa situasiyalarda istifadə etmək üçün bir yol tapmalıyıq”.
Şleyxerə görə bunun idrak məsələsi ilə çox əlaqəsi var. “Kimlər ki, öyrənir, onlar tədrisə cəlb olunmalı və prosesdə iştirak etməlidirlər və bu yolla öyrənmə daha dərinlərə çatmalıdır. İndi biz görürük ki, uşaqlara nə qədər çox şeylər öyrədilir, amma çox səthi səviyyədə və bu, bir çox yerlərdə, o cümlədən Latın Amerikasında müşahidə olunur”.
PISA testləri
OECD mütəxəssisi üçün Latın Amerikası ölkələrinin PISA testlərində əldə etdiyi ballar şagirdlərin çox şey öyrəndiyini göstərə bilər. “Lakin onlar zəmanət vermirlər ki, sonradan bu bilikləri tətbiq edə və onu başqa kontekstlərə apara bilməyəcəklər. Şagirdlər bunun üçün həqiqətən mübarizə aparırlar”,- deyə o bildirib.
A.Şleyxerə görə, PISA-nın qırmızı nəticələrindən belə nəticə çıxarmaq olar ki, insanlar yoxsul ailədən gəlsələr, onların ən pis müəllimləri olacaq və daha az təhsil resursları olacaq.
“Bu, həlledicidir. O işi kim görəcək? Asiyanın bir çox ölkələri hərəkətə keçdi və indi biz Çin, Yaponiya, Makao və başqalarını görürük ki, resursların uyğunlaşdırılması baxımından yüksək keyfiyyətli təhsil sistemləri var”.
O əlavə edib ki, müəllim çox yaxşı olarsa, ən yaxşı məktəblərə çatacaq və ən yaxşı dəstəyə sahib olacaq və ən yaxşı iştirak mühiti ilə karyerasında irəliləyəcək. Bu, şagirdlərimizin müvəffəqiyyətli olmasını təmin edəcək. “Məsələ sadəcə bürokratik işdən məktəblərə həqiqi tədrisin aparılmasına doğru gedir”.
Peşəkarlıq
OECD-nin Təhsil və bacarıqlar direktoru hesab edir ki, bütün bunlar müəllimlərin peşəkarlığı ilə bağlıdır. “Bu, onların bilikləri ilə əlaqədardır ki, onlar nəinki kurslarını bilsinlər, həm də şagirdlərinə yeni öyrənmə üsullarını mənimsədə bilsinlər. Bu, çox vacibdir və tez-tez unudulan bir şeydir",-deyə A.Şleyxer bildirib.
O, əlavə edib ki, müəllimlər şagirdlərin nə istədiklərini, hara getmək istədiklərini, öyrənmələrində onları necə müşayiət edəcəklərini bilməlidirlər. “Müəllim öz təhsil mühitinin mentoru, fasilitatoru, qiymətləndiricisi, tərtibçisi olmalıdır”.
Muxtariyyət
A.Şleyxer bu məqsədə çatmaq üçün yüksək peşəkar muxtariyyət tələb olunduğunu şərh edib. “Müəllim öz mühitini elə tərtib etməlidir ki, o, təşəbbüs göstərə və hər şeyi edə bilsin, lakin bu mexanizm yalnız əməkdaşlıq mühitində inkişaf etdirildikdə işləyir”.
O qeyd edib ki, muxtariyyət insanın istədiyini etmək demək deyil. “Muxtariyyət peşəniz naminə doğru hesab etdiyinizi etmək və biliklərinizi həmkarlarınızla bölüşmək və gündəlik olaraq onlarla əməkdaşlıq etməkdir. Bu, əməkdaşlıq mədəniyyəti muxtariyyəti təşviq edir və müəllimlərin biliklərini gücləndirir”.
“Bu, təkcə kvant elmi haqqında deyil, həm də əməkdaşlıq mədəniyyəti haqqındadır. Bu, eyni dərəcədə güclü irəliləyiş üçün çox güclü reseptdir və maaş və sinif ölçüsündən kənara çıxır. Ən böyük uğur amili peşəkarlıq hissidir”.

Oruc MUSTAFAYEV