1931-ci ildə Amerikada ölkənin ali təhsil sisteminin 300 illiyi qeyd olunurdu. Dahi fizik, Nobel mükafatı laureatı Albert Eynşteyn Nyu-York Universitetinin tələbələri qarşısında çıxış edib və mükəmməl məktəbin necə görünməli olduğu barədə düşüncələrini paylaşıb.
Düşünməyi öyrədin
A.Eynşteynin fikrincə, məktəbin əsas məqsədinin yeni nəslə maksimum bilik həcmini çatdırmaq olduğunu düşünmək zərərlidir. “Bilik ölüdür, məktəb yaşayanlar üçün işləyir”, - deyə alim qeyd edib. Müəllimlər uşaqlarda cəmiyyətin daha yaxşı olmasına kömək edəcək keyfiyyətləri inkişaf etdirməlidirlər, lakin eyni zamanda hər bir şagirdin fərdiliyini də unutmamalıdırlar. Hər kəsi vahid standarta uyğunlaşdırmaq səyləri insanları orijinallıqlarından məhrum edir, ölkə isə bundan yoxsullaşır. Buna görə də məktəbin müstəqil düşünə və hərəkət edə bilən insanları yetişdirməsi lazımdır.
Praktikada öyrədin
Eynşteyn əmindir ki, şəxsiyyəti uzun sürən mənəvi təlimlər vasitəsilə formalaşdırmaq mümkün deyil - dərhal praktik fəaliyyətə, aktiv hərəkətlərə keçmək lazımdır.
Onun sözlərinə görə, bu, inşa üzərində iş, tapşırıqların həlli ilə və ya idmanla məşğul olmaq üçün eyni dərəcədə ədalətlidir.
Məcburiyyətdən imtina edin
Məktəb qorxutma və məcburiyyət kimi metodlardan imtina etməlidir. A.Eynşteynin izah etdiyi kimi, “bu cür münasibət uşağın sağlam hisslərini, səmimiyyətini və özünə inamını məhv edir”. Məktəbi bu “pisliklərin ən pisi”ndən qurtarmaq kifayət qədər sadədir: əsas odur ki, müəllimlərin ixtiyarında mümkün qədər az zorakılıq tədbiri olsun. O zaman şagirdin müəlliminə hörmətli münasibətinin yeganə səbəbi onun insani və peşə keyfiyyətləri olacaq.
Motivasiyanı izləyin
Motivasiya həm yaradıcı, həm də dağıdıcı güc ola bilər, buna görə də onu diqqətlə izləmək lazımdır. Hamı tərəfindən bəyənilmək və qəbul olunmaq istəyi sağlam bir səbəbdir, lakin bizim sinif yoldaşlarımızdan daha yaxşı, daha güclü və ağıllı olduğumuzu sübut etmək istəyi tez bir zamanda həm ayrı-ayrı insan, həm də cəmiyyət üçün zərərli olan eqoizmə səbəb olur.
Uşaqlara təhsil prosesindən zövq almağı öyrədin
Məktəbdə oxumaq və gələcəkdəki işlərdən aldığımız əsas motiv, Eynşteynə görə, bizim zəhmətimizdən, onun nəticələrindən və onların cəmiyyət üçün dəyərini dərk etməkdən əldə etdiyimiz zövqdür.
Buna görə müəllimlərin əsas vəzifəsi şagirdlərə "psixoloji təməl"lə kömək etmək, onlarda oyun sevgisi ilə bilik və bacarıqlar arzusunu oyatmaqdır. Əgər məktəb hər şeyi düzgün edərsə, heç kim ev tapşırıqlarından əziyyət çəkməz.
Müəllimlərə azadlıq verin
Müəllim uşaqlarla işləmək formalarını və onlara çatdırmaq istədiyi materialları sərbəst seçməlidir. Eynşteyn vurğulayır ki, çox vaxt müəllimlər də məhz daimi məhdudiyyətlərə və təzyiqlərə görə işlərindən sevinmirlər.
Fənlər haqqında narahat olmayın
Eynşteyn bildirir ki, hansı təhsilin- humanitar və ya texniki cəhətdən daha zəruri olması məsələsi düşünüldüyü qədər vacib deyil. “Əgər yeniyetmə gimnastika dərsləri və idman gəzintiləri sayəsində öz əzələlərini təlim etdirib dözümlülüyünü artırıbsa, sonralar hər hansı fiziki işin öhdəsindən gələcək”, - deyə alim bildirib. Onun fikrincə, eyni şey zəka məşqlərinə də aiddir. Həqiqətən, təhsil - məktəbdə bütün öyrəndiklərimizi unutduğumuzda geridə qalanlardır.

Oruc MUSTAFAYEV