Təzə mövzu ortaya çıxıb. Nəsiminin Suriyanın Hələb şəhərindəki məzarını Azərbaycana gətirmək planı varmış. Guya bunu hökumətimiz özü istəyir, hazırda əl-Şaraa hökuməti ilə danışıqlar aparılır. Bunu təsdiqləyən hansısa rəsmi açıqlamaya rast gəlməsək də, camaat müzakirəyə başlamışdır. Gündəmi qəsdən dəyişdirmək üçün mən də mövzuya bir yandan kəskin şəkildə girmək istəyirəm. (Açığı, fərli gündəm yox idi, heç bilmirəm söhbət nədən gedir. Lakin “gündəmi dəyişdirmək” özü ifadə olaraq ləzzət edir, bizim hansısa xəyali iradəmizdən-filandan xəbər verir, qoltuğumuza yekəpər qarpızlar yerləşdirir).

Nəsiminin indiki Azərbaycan ərazisində doğulub-yaşaması haqda heç bir tarixi mənbə, fakt yoxdur. Səhv eləmirəmsə, bunu ilk dəfə ötən əsrin 30-cu illərində filoloq alimlərimizdən biri (adını bilirəm, amma çox əmin olmadığım üçün yazmıram) yazıb, ortaya iddia olaraq sürüb. Əsas arqument də budur ki, Nəsiminin Şahxəndan adlı qardaşı varmış, hazırda Şamaxıda Şahxəndan türbəsi yerləşən qəbristanlıq var, deməli, Nəsimi də şamaxılı, şirvanlı və sonuc olaraq azərbaycanlıdır. Müqayisə üçün üzr istəyirəm, amma eyni məntiqlə Qurd qapısı qəbiristanlığımızı Ərgənəkonla əlaqələndirmək mümkündür.

Sözgəlişi, Şahxəndandan bir beyt çox məşhurdur və dövrümüzə gəlib çatıbdır, Nəsimiyə üz tutaraq deyib: “Gəl bu sirri kimsəyə faş eyləmə, Xani-xası aməyə aş eyləmə”. Ana dilimizə tərcüməsi budur ki, sən niyə şeir yazıb sirləri açırsan, xalis yeməyi qara kütlənin önünə qoyursan. Bu, eynilə İncildə rast gəlinən “inciləri donuzların qabağına tökməyin” ayəsinin oxşarıdır.

Nəsiminin Türkiyə, İran ərazisində doğulub, yaşaması versiyaları var, ancaq bütün bu mübahisələrin kökündə əslində bizim indiki siyasi məkan olaraq Azərbaycan adlandırdığımız ərazinin sərhədləri və kimə azərbaycanlı deyilməsi diskursu durur. Nəsimi əsərlərinin dilindən göründüyü kimi türk idi, türkmən şairi idi və həmin türkmən tayfaları Çindən Anadoluya, Moldovadan Altaya qədər (içində, təbii, Azərbaycan da var) geniş coğrafiyada yayılmışdılar, indi də yaşayırlar. Əgər biz İraq türkmənlərinə “azərbaycanlı” desək, bu, gülməli alınır. Təxminən Bakıda yaşayan rusa rusiyalı, yəhudiyə israilli demək kimi.

Ol səbəbdən, Nəsiminin sümüklərini dərbədər eləməyə ehtiyac yoxdur. Laməkan adamdır, imkan verin qalsın öldüyü yerdə. Bizə şairin sümükləri yox, şeirləri maraqlı olmalıdır. O şeirlərin ölkəmizdə öyrənilməsi, təbliği hansı vəziyyətdədir? Bax, düşünüləsi, müzakirə ediləsi sual budur. Pir, ziyarətgah qurmaq eşqimizin səbəbi məlumdur. Millət təzə pir istəyir.

Nəsimi “Səni bu hüsni-camal ilə, kamal ilə görüb, Qorxdular həqq deməyə, döndülər insan dedilər” yazıbsa, biz insana hörmət qoyulan ərazi qurmalıyıq. Yoxsa adamların dərisini soyandan sonra yetmiş dəfə get Nəsiminin “Nəsimi bazarının yerində” (misal üçün) ucaldılan türbəsinə dolan - mənası nədir?

Qəbri yox idi, ancaq Bakıda heykəli var idi axı. Onun ətrafında əcaib binalar tikib bütün panoramasını, görkəmini kim pozdu? Paytaxtın həmin tarixi hissəsində o göydələnləri tikənlər Nəsimini öldürənlərdən mədəniyyət və qanacaq baxımından çoxmu irəli gediblər? Gedib-eləməyiblər. Elə həmin orta əsr təfəkküründə dururlar.

Sözgəlişi, eyni şey Nizaminin heykəlinin yanında maşın dayanacağı qayıranlara da aiddir. Dünyanın hansı ölkəsində ən məşhur ədəbiyyat xadimlərinin heykəlini maşın dayanacağıyla “örtərdilər”?

Bir də, çoxdan məni düşündürən məsələni müzakirəyə çıxarmaq istəyirəm: biz xalqımızın sevimlisi olan şəxslərin xaricdəki, “qürbətdəki” məzarlarını ölkəmizə daşımaq ənənəsinə malikik, buna sözüm yoxdur, bir çox hallarda alqışlanmalıdır, lakin niyə tərsini də etməyək? Azərbaycanda xalqın nifrəti qazanan o qədər tip var ki. Qoy onları da öləndə harasa bir başqa yerə daşısınlar.

İndi söz əlaqədar təşkilatlarındır.

Tehsil-press.az