Kompüter və uşaqların psixoloji sağlamlığı
Kompüter, internet və mobil telefon həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Bir günümüzü də onlarsız təsəvvür edə bilmərik. Kimisi bu texnologiyalardan istifadə edərək özünə lazım olan materiallar əldə edir, kimisi də onlardan yalnız vaxt keçirmək və əylənmək məqsədilə yararlanır. Bu sırada gənclər və azyaşlılar daha çox üstünlük təşkil edirlər. Bir çox hallarda valideynlərinə “kompüterdən dərs öyrənirəm” deyən uşaqların böyük hissəsi bu bəhanə ilə monitor önündə saatlarla oturaraq gələcək həyatlarını müəyyən mənada riskə atmış olurlar. Mütəxəssislər “Grand Theff Auto: San Andreas”, “Nalf Life”, “Counter Strike”, “Lineage” kimi dəhşəti, terroru təbliğ edən oyunlara maraq göstərən uşaqların psixolgiyasında gələcəkdə böyük problemlərin yaranacağını, əsəbi gərginliyin daha da artacağını proqnoz edirlər. Hələ kompüterin geniş yayılmadığı bir dövrdə azyaşlılar bəzən özlərini izlədikləri serialların qəhrəmanlarına bənzətməyə çalışır, onlar kimi hərəkət edib, danışırdılar. Bəs, bu gün dəhşətli oyunlar oynayan, baş qəhrəmanının kimisə öldürməsini maraqla izləyən bu azyaşlıların gələcəkdə onlar kimi davranmayacağına kim təminat verə bilər?
Toxunduğumuz mövzu da bu barədədir: “Dəhşəti, terroru təbliğ edən oyunlar uşaqların psixologiyasında nə kimi fəsadlar yarada bilər?”
Psixoloq Elnur Rüstəmov müxtəlif maraqlı oyunların uşaqların əqli inkişafında, özünü ifadə edə bilməsində müsbət təsirə malik olduğunu deyib: “Onların oyuncaqlarla uzun müddət vaxt keçirmələri əqli inkişafda, özünü ifadə etmələrində böyük təsirə malikdir. Bu gün uşaqların psixoloji durumuna mənfi təsir edən oyunlar istehsal olunur. Kriminal tipli oyunlar, yüksək sürətlə avtomobil idarəetmə uşaq psixologiyası üçün çox təhlükəlidir. Bu tip oyunlara aludə olan azyaşlılar real həyatda da həmin oyunların baş qəhrəmanı kimi hərəkət etməyə başlayırlar”.
Psixoloq uşaqların belə oyunlara meyl göstərməsinin əsas baiskarının valideynlərin olduğu qənaətindədir: “Onların övladlarına qarşı diqqətsiz və məsuliyyətsiz yanaşmalarının övladlarının bu cür oyunlara maraq göstərməsində böyük rolu var. Günlərinin bir neçə saatını övladları ilə birgə keçirsələr, onlarla birgə oynasalar, maraqlı oyunlar öyrətsələr, daha yaxşı nəticələr əldə etmək olar. Sözsüz, valideynlərin bu məsələyə belə laqeyd yanaşmasında maariflənmənin zəif olmasının da rolu var. Bəziləri kənarda “mənim balam kompüterdə adam öldürür, yüksək sürətlə avtomobil idarə edir” deyərək bununla qürurlanır, digərləri isə övladları üçün çoxlu oyun diskləri alıb onlara müəyyən məşğuliyyət taparaq özlərindən uzaqlaşdırırlar».
Psixoloq vəziyyətdən çıxış yolu kimi ilk növbədə valideynlərin maariflənməsinin önəmli olmasını söylədi: “Bıçaq uşaq əlində qorxuludur, amma bir ananın əlində mətbəxdə əvəzolunmaz silahdır. Uşaqlar bizim gələcəyimizdir. Onları vaxtında bu cür təhlükəli oyunlardan uzaqlaşdırmalıyıq”.
Amerika və Avropa Psixoloji Müşavirə Assosasiyasının üzvü, psixoloq Dəyanət Rzayev isə fikrini bu gün uşaqların kompüterdən başqa hansısa bir məşğuliyyət tapmağın çətin olması ilə izah edir: «Əvvəllər onlar üçün çoxlu pulsuz stadionlar, müxtəlif pulsuz kurslar təşkil olunurdu. Bu gün isə uşaqlar üçün belə imkanlar yoxdur. Onlar da bu boşluğu müəyyən yolla, kompüter oyunları vasitəsilə doldurmağa çalışırlar. Bu oyunlarla onlar özlərinə lazım olan adrenalin əldə edirlər. Bu gün Azərbaycanda uşaqlar üçün lazım olan əyləncələr, onların istəklərinə cavab verən məkanlar çox azdır. Bu cür oyunların insan psixologiyasına çox böyük təsiri var. Həmin oyunlar gələcəkdə xoşagəlməz halların baş verməsinə səbəb olacaq. Bu cür oyunların baş qəhrəmanları qarşısındakına şiddətli formada təzyiq edir, onu öldürür. Uşaqlar kompüterdən öyrəndikləri bu modelləri daha sonralar real həyatda da tətbiq edə bilərlər”.
Psixoloq azyaşlıların bu tip oyunlara böyük maraq göstərməsinin səbəbini belə izah edir: “Ümumiyyətlə, insanlar daha çox kriminal tipli hadisələrə maraq göstərirlər. Telekanallarda da ən çox izlənilən verilişlər kriminal xəbərlərdir. Yaxşı bir hadisə baş versə, heç kəs buna fikir verməyəcək, ancaq hardasa bir qəza olsa, hamı hadisə məkanına yığışacaq. Uşaqlar da bizim kimi bu cür tendensiyalara daha çox maraq göstərirlər. Kompüter oyunlarının kriminal hadisələrin baş verməsində böyük rolu var. Azərbaycanda bir il ərzində avtomobil qəzasında həlak olanların sayı 5 min nəfərdir. Qəzaların sayının artmasında yüksək sürətli kompüter oyunlarının da rolu böyükdür. Gələcəkdə bu hadisələrin daha da artması gözlənilir”.
Tehsil-press.az
